Halı yapımında kullanılan birçok elyaf türü vardır. Bu yazıda incelediğimiz elyaflar halı yapımında kullanılabilen doğal elyaflardır.
Yün: Yün, halı üretiminde bilinen en nitelikli elyaf olup halı elyaflarının karşılaştırılmasında bir standart oluşturmaktadır. Ağırlıklı olarak dokuma halılarda kullanılan yün elyafın 80/20 olarak tabir edilen ve %80 yün ve %29 naylon içeren karışımı, naylonun dayanıklılığını ve yünün kalitesini taşıması nedeniyle en çok tercih edilen birleşimdir. Yün, lekelenmeye karşı dirençli olduğundan kolaylıkla temizlenebilmektedir. Oldukça iyi aşınma direncine sahip olan yün bu nedenle dayanıklıdır ve ayrıca esnektir. Alev almaya da yüksek direnç gösteren bir elyaf olan yün, statik enerji üretmemektedir.
Hayvan Tüyü: Keçi, at, inek ve domuz tüyleri de halı üretiminde kullanılan elyaflardandır. Bu elyaflar sıklıkla yapay ipek ve yünle karıştırılarak kullanılır. Bu kombinasyonlar, elyafın dayanıklılığını arttırmakla beraber alev almazlık sağlamakta ve kirlenmeyi önlemektedir.
Jüt: Jüt, koyu kahverengi bir bitki olup genellikle halıların alt kaplamasında kullanılmaktadır. Cord tipi halılardaki kullanımı bazen yapay ipek ile karıştırılarak gerçekleştirilmektedir.
Hindistancevizi Lifi (Coir): Ufak paspas ve yolluklarda kullanılan bu elyaf hindistancevizinden elde edilmekte ve özellikleri bakımından sisale benzemektedir.
Pamuk: Çoğunlukla kilim yapımında kullanılan pamuk uzun ömürlü bir elyaf olmasına rağmen kolay lekelenmektedir. Yıkanabilirliği nedeniye banyo kilimlerinde kullanımı yaygındır.
İpek: Lüks bir elyaf çeşidi olan ipek, el dokuma halı ve kilimlerde kullanılmaktadır.
Metal: Sentetik halılarda statik yükü azaltmak için elyaf içine karıştırılarak kullanılır.
HALI TÜRLERİ
Axminster: Kesik havlı bir halı olan Axminster, genel olarak desen ile kullanılır. Halının kalitesi, yapımında kullanılan elyafın çeşitine ve miktarına bağlıdır. Havın yüksekliği shaggy halılardakinden biraz daha kısadır. Axminster, duvardan duvara olarak da bulunabilmektedir.
Wilton: Rölyef halı olarak bilinen Wilton tipi halılarda elyaf aralıksız olarak dokunur. Bu teknik, tezgahtaki renklerin sayısını kısıtlamaktadır. Desen çeşitleri de mevcut olan Wilton halılar, çoğunlukla sade ve düz bir yapıda bulunur. Parça ve duvardan duvara çeşitleri de bulunmaktadır.
Tafting: Jüt ya da polipropilenden oluşan altlık içinden geçirilen yüzlerce iğne ile istenilen uzunlukta ilmikler oluşturularak üretilen tafting halıların parça ya da duvardan duvara çeşitleri vardır.
Cord: Wilton tipi halılara benzer bir üretim tekniği ile üretilen Cord halılarda kadife bir görünüm sağlamak için ilmikler kesilmemiş bir şekilde bırakılır. Cord halıların üretiminde çoğunlukla yapay elyaflar kullanılır. Hayvan tüylerinden üretilen Hair Cord halılar oldukça dayanıklıdır.
Hint Halıları: Hint halıları, kirli beyaz tonlarda üretilen el halılarıdır. Bu halıda hav, halı altlığına ilmik atılmış ve örülmüş bir şekilde bulunur. Kilim ve duvardan duvara seçenekleri mevcuttur.
Keçe-Rip Halı: Bu tip halılarda hav bulunmamaktadır. Elyafın halı altlığına, iğne delgileme ve dolanmasıyla üretilmektedir. Bu tür halılarda, halı altlığı akrilik reçine ile kaplanır. Üretiminde kullanılan elyaf çeşitleri arasında naylon, jüt ve polipropilen yer almaktadır. Reçine bazlı yapıştırıcı ihtiyacını elemekte olan kaynakla birleştirme gibi yeni üretim teknikleri gelişmektedir.
HALI HAVI
Halı elyaflarını etraflıca inceledikten sonra artık halıların çeşitlerini, özelliklerini ve performanslarını inceleyebiliriz. Kesik havlı, bukle havlı ve bu ikisinin kombinasyonundan olan kesik&bukle(rölyef) olmak üzere üç temel halı havı bulunur. Kesik havlı halılarda elyaflar halı yüzeyinin üst kısmında toplanmaktadır. Hav derinliği kısa ve düz, uzun ve shaggy olmak üzere değişkenlik gösterir. Sert bükme elyaf kullanılmış ise halıda sıkı ve sert bir doku meydana gelir. Elyafların kesilmesi ile oymalı bir görünüm elde edilebilmektedir. Kesik hav; Axminster, Wilton ya da tufted halılarda kullanılmaktadır. Bukle havlı halılarda, elyaf kesilmemiş bir vaziyette bırakılır ve elyafın uzunluğu ile tipine bağlı olarak gevşek ve shaggy ya da sıkı ve sert bir yüzey elde edilebilir. Genellikle Wilton tipi ve tufted halılarda kullanılır. Bu tür halılar, ayak izi oluşmasını engellemektedir. Elyaf ilmiklerinin farklı uzunlukta bulunması oymalı bir görünüm sağlamaktadır. Oymalı bir görünüme sahip kesik ve bukle havlı halılarda, sadece belli ilmikler kesilerek, halı yüzeyinde aynı uzunlukta bulunmaları sağlanabilmektedir. Halı havının yoğun trafik alan bölgelerde tam performans sağlayabilmesi için esnek ve yeterli yoğunlukta bulunması gerekmektedir. Halının kalitesi, elyafın ve ilmiğin yoğunluğuna göre belirlenir.
ALTLIKLAR
Altlıklar: halıda daha hoş bir his yaratmak ve ısı kaybına karşı fazladan yalıtım sağlamak gibi çok çeşitli amaçları bulunmaktadır. Bunun dışında altlıklar, halıları tozdan, kirden ve nemden de korur. Ayrıca oda içinde ses geçirmezlik de sağlayan bu altlıklar halıyı vakitsiz yıpranmalara karşı korur.Halı altlıklarında yaptığımız seçimde, halı seçimindeki benzer özelliklere dikkat ederiz; dayanıklılık, esneklik ve uzun ömürlülük. Günümüzde seçebileceğimiz üç farklı tipte altlık bulunmaktadır. Bunlar sırasıyla; keçe altlık, köpük altlık ve kauçuk altlıktır.
Keçe Altlık: Geçmiş yıllarda tek seçeneğimiz olan keçe altlıklar; jüt ve yün gibi elyafların ya da bunların karışımlarının kendir bezi içine iğnelenmelisi ile yapılmaktadır. Bu yöntem ile yoğun ve sağlam bir altlık oluşturulması sağlanmaktadır. Günümüzde ortaya çıkan yeni ürünler nedeniyle artık pek de talep görmeyen bu altlıklara kimi halı kurulumlarında nadiren de olsa rastlanmaktadır.
Köpük Altlık: Köpük altlıklar, astar poliürethan ve bileşik poliürethan yonga olmak üzere iki farklı çeşitte bulunmaktadırlar. Bu iki tür altlıktan en fazla talep gören bileşik poliürethan yongalardır. Bu altlıklar, düz ve çok renkli levhalar elde etmek üzere poliürethan yongaların yapıştırılmasıyla üretilmektedir. Kullanılan köpük ne kadar ucuz ise yapısı da o kadar yumuşak olacaktır ve bu sebeple de halıya gerekli koruma ve sağlamlığı veremeyecektir.
Kauçuk Altlık: Kauçuk altlıklar, kendir bezi destekli doğal sünger kauçuktan üretilmektedir. Bilinen en pahalı altlık olan bu malzeme, kaliteli bir iş çıkarmak için gerekli tüm gereksinimleri sağlamaktadır. Dayanıklılık, uzun ömürlülük ve esneklik gibi özellikleri ile kauçuk altlıklar, uzun yıllar boyunca iş görebilmektedir.
Döşeme: Son tüketici olarak halının kurulumunda aktif rol oynamayabilirsiniz ancak yine de bu sistemin nasıl işlediği ile ilgili bilgi sahibi olmak daha dikkatli olmanızı sağlayacaktır. Halı kurulumunda birçok yöntem bulunur. Bunlar arasında en bilineni, özellikle yaşam alanlarında uygulanan, “altlık üzerine yapıştırma” tekniğidir.
Altlık Üzerine Yapıştırma Yöntemi
Bu yöntem, halının döşendiği oda etrafında düz bir yüzey oluşturur. Bu yöntemde halı altlığı zemine yapıştırıcı ile tutturulur. Daha sonra halı istenilen ölçüde kesilir ve altlığın üzerine serildikten sonra mandallar yardımıyla bağlanır. Bu işlem sayesinde halı, duvar kenarında düz bir etki yaratır.
Direkt Yapıştırma Yöntemi
Bu yöntem, alt zeminin hazırlanma süresi açısından daha fazla vakit almaktadır. Yüzeyin düz ve nemden arındırılmış olması için alt zemin çok büyük önem taşımaktadır. Direkt yapıştırma yönetiminde, altlık gerekmediği için bu tür uygulamaya dayanabilecek türde bir halı seçimi konusunda dikkatli davranılmalıdır. Halı zemine, üreticinin tavsiye ettiği yapıştırıcı kullanılarak direkt olarak yapıştırılır. Üretim esnasında altlık eklenerek imal edilen bazı halılar direkt yapıştırma yönetimi ile daha başarlı bir şekilde kurulabilirler çünkü bu tip halıları gererek yerleştirmeye çalışmak genellikle başarsız sonuçlanmaktadır.
